1. Voor de rederijkers in Noord en Zuid was de Nederlandse taal een uitdaging. Noem twee voorbeelden die op deze pagina genoemd worden waaruit dat blijkt.
- Rederijkers besteedden veel aandacht aan de vormgeving van hun teksten. Ze hadden er tal van uitdagende regels voor.
- Achter die vormvastheid zat ook een diepere gedachte. Men ging ervan uit dat God orde in de schepping had aangebracht, van macroniveau (de kosmos, het heelal) tot op microniveau (het menselijk lichaam). De mens moest in de kunsten (bijvoorbeeld poëzie, muziek, architectuur) proberen deze goddelijke harmonie, deze perfecte verhoudingen te weerspiegelen in inhoud en vorm.
2. Waarom besteedden de rederijkers in hun werk zoveel aandacht aan het samenspel van inhoud en vorm?
Aandacht aan de vorm was een eerbetoon aan de inhoud.
3. Lees de themapagina’s ‘Leven en sterven voor het geloof’ en ‘De geschiedenis in een notendop’.
a. Bedenk twee thema’s voor een zeventiende-eeuws landjuweel.
- Geloof
- Liefde
b. Aan welke eisen voor de vormgeving moeten de inzendingen voldoen?
Het moet een bepaald rijmschema hebben
Er moet herhaling zijn
c. Welke thema’s kunnen tegenwoordig centraal staan bij een dergelijke wedstrijd, bijvoorbeeld een poetry slam? Motiveer je antwoord.
Liefde, oorlog, ongeneeslijke ziektes zoals kanker, het opwarmen van de aarde.. Dit zijn allemaal onderwerpen die op dit moment een grote rol in de samenleving hebben.
Gouden Tijden
1 a. Waar hadden de zeventiende-eeuwers het begrip ‘Gouden Eeuw’ vandaan?
Van een klassiek Latijns literatuurwerk dat het Romeinse scheppingsverhaal vertelde. Daarin stond dat als uit de vier elementen vuur, lucht, aarde en water het heelal en de wereld zijn gevormd, en wanneer de mens is geschapen als hoogste van de levende wezens, breekt een ‘aurea aetas’ aan, een gouden tijd van universele harmonie.
b. Welke twee betekenissen kent het begrip ‘Gouden Eeuw’?
- De bloeiperiode van de 17e eeuw (zoals wij het nu gebruiken)
- De betekenis van 1 a.
c. Noem twee redenen waarom deze eeuw als de ‘Gouden’ eeuw wordt aangeduid.
In de zeventiende eeuw beschikte de Republiek der Verenigde Nederlanden over enorme materiële rijkdommen, met Amsterdam als het centrum van de wereldhandel. Tegelijkertijd heeft de term een figuurlijk aspect: in de Gouden Eeuw glansde en schitterde de Nederlandse cultuur op wereldniveau met schilders, architecten, componisten, dichters, uitvinders en wetenschappers.
2 Noem minimaal vijf redenen waardoor de zeventiende-eeuwse Noord-Nederlandse Republiek zo welvarend kon worden.
- De natuurlijke ligging van waterroutes
- Handelscontacten
- Goede scheepsbouw
- Vruchtbaar platteland
- Hoog opleidingsniveau van de bevolking
- Geïndustrialiseerde steden
- Groot particulier initiatief in economische zaken
3 Lees het gedicht van Jacob Cats op deze pagina (‘Zo wie maar eens betreedt de ring van onze kusten’) nog eens goed. Welke rol spelen de vier elementen voor de Noord-Nederlandse Republiek in dit gedicht? Geef in je antwoord voorbeelden uit Cats’ tekst.
Water: "ring van onze kusten" (r. 1, dit verwijst ook naar aarde)
"Dat komt ons met de zee de haven ingevloeid" (r. 4)
Aarde: "ring van onze kusten" (r. 1, dit verwijst ook naar water)
"Of uit de aarde groeit" (r. 3)
Lucht: "Al wat de hemel zendt" (r. 3)
Vuur: "Felle slagen" (r. 9)
Aardse paradijzen
1 De zeventiende-eeuwse hofdichten zijn een teken van de rijkdom en welvaart in de Noord-Nederlandse Republiek. Waarom is dit zo?
De gedichten gingen over mensen die zich terugtrokken op een landgoed of buitenplaats. Als je een buitenplaats bezit, moet je wel geld hebben.
2 Welke rol speelt de natuur in deze gedichten?
Groei en bloei van planten en het gedrag van dieren sporen aan tot nadenken: bloemen benadrukken de vergankelijkheid van schoonheid, bijen de noodzaak van spaarzaamheid en ijver. Vrijwel altijd volgt een hofdicht de gang van een observerende en filosoferende wandelaar door een ordelijk aangelegde tuin. Het huis blijft overigens steevast onbesproken. Op die manier wordt de parallel met het aardse paradijs uit het bijbelboek Genesis getrokken. Adam en Eva woonden toch ook niet in een stenen huis?
3 Ga naar de website van Huygensmuseum Hofwijck.
a. Zoek meer informatie over de huidige situatie van Huygens’ buitenhuis en de tuin.
Huygens heeft zijn buitenplaats zorgvuldig ontworpen, als een Paradijs naar Gods beeld. Het is nu een museum. Het heeft er twee nieuwe verdiepingen bij en de buitenzijde is compleet gerestaureerd. Het huis draagt nu okergele luiken. Deze kleur is ook te zien in een originele tekening van Hofwijck door Christiaan Huygens. De vijftien grisailles, de grijsschilderingen, zijn vernieuwd. De afbeeldingen van Flora, Apollo, verschillende putti’s en trofeeën die zo goed passen bij Constantijn’s leven op Hofwijck zijn opnieuw te bewonderen.
b. Zoek via internet op wat er geworden is van de buitens Ockenburg en Sorghvliet.
Ockenburg: Nu een landgoed.
Sorghvliet: Nu de ambtswoning van de Premier.
c. Wat is je conclusie als je de gegevens vergelijkt?
Veel buitenplaatsen en woningen die vroeger belangrijk waren, worden nu nog steeds gebruikt en gezien als belangrijke plaats.
Lachen is gezond
1 In de zeventiende eeuw meende men dat de lach een heilzame werking had. Waarom dacht men dit?
Het bracht je lichaam in evenwicht, verdreven depressies en leerden je de tegenslagen van het leven te relativeren.
2 a. Wat was het gevolg van de strengere censuur voor de literaire humor in de Zuidelijke Nederlanden?
De katholieke kerk heeft zelf de grappen goedgekeurd. Deze gingen bijvoorbeeld over vergeetachtige priesters, of over meisjes die voor het huwelijk hun maagdelijkheid verloren. Het waren eigenlijk levenslessen in de vorm van een grap over verkeerd gedrag.
b. Hoe werkte de grotere vrijheid in de Noordelijke Nederlanden in de literaire humor door?
In de Noordelijke Nederlanden werd veel meer gepraat over seks.
3 Lees de tekstpagina over Bredero’s Moortje en Huygens’ Trijntje Cornelisdr.
a. Welke humoristische technieken gebruiken deze auteurs?
Huygens gebruikt veel stereotypen, Bredero over liefdesverhalen met ingewikkelde plots.
Beide schrijvers hebben verborgen levenslessen in hun komedies zitten.
b. Welke overeenkomsten zie je? En welke verschillen?
Ze praten beide over ernstige zaken/levenslessen.
In beide teksten gaat het over seks.
Bredero's stijl is wat vrijer, wat meer bij de Noordelijke Nederlanden past, dan die van Huygens.
Liefde in woord en beeld
1 Waarom staan emblemen bekend als een activerende vorm van literatuur?
Omdat de lezer drie onderdelen moet combineren; een afbeelding (de pictura), een éénregelige tekst (het motto, ook wel de inscriptio genoemd) en een langer onderschrift in poëzie of proza (de subscriptio).
2 Lees de themapagina ‘Met veer en kwast – over dubbeltalenten’. Klik op de ‘Duytsche lier’ van Jan Luyken, ga vervolgens naar de ‘Derde verdeeling’ en bekijk de eerste pagina tot en met het eerste gedicht.
a. Welke les denk je dat Luyken zijn lezer(es) wilde meegeven?
Deze site is er niet.
b. Leg je antwoord uit aan de hand van het getoonde embleem.
Deze site is er niet.
3 Lees de schrijverspagina ‘Jacob Cats en Adriaen Poirters – twee geloven, één doel’. Hier zie je een van de emblemen uit Poirters’ bundel Het masker van de wereld afgetrokken.
a. Beschrijf wat er op de pictura gebeurt en wat de teksten betekenen.
Je ziet een grote aap met een klein aapje in zijn/haar hand. Het is een moeder aap die haar kleintje vast houdt. In de tekst staat dat liefde van een ondeugd een deugd weet te maken. Je zou dit als iets positiefs kunnen zien maar ook als "liefde maakt blind". b. Welke boodschap wil Poirters met dit embleem geven?
Hij wilt zeggen dat liefde blind maakt.
Joost van den Vondel: de prins der dichters
1 Noem ten minste twee redenen waarom Vondel al in zijn eigen tijd te boek stond als ‘de grootste schrijver’.
In zijn werken werd veel gesproken over politiek en geloof, dit was in die tijd heel populair.
Verder heeft hij in de Gouden Eeuw commentaar gehad/gegeven op veel belangrijke gebeurtenissen.
2 Leg uit hoe het kon dat een beroemd auteur als Vondel geldproblemen had, terwijl hedendaagse beroemde auteurs gemakkelijk van hun pen kunnen leven.
Hij was een kousenhandelaar. Dit was prima voor hem totdat zijn bedrijf failliet ging.
Zijn boeken werden ook verboden, dus er konden niet echt legale kopieën van verkocht worden. Dit kan tegenwoordig bijna niet: bijna geen enkel boek kan worden verboden.
3 Zoek zelf achtergrondinformatie bij het gedicht Het stockske.
a. Welke gebeurtenis wordt hier door Vondel beschreven?
Van Oldenbarnevelt is een historische persoon. Maurits
onthoofde hem en Vondel was blijkbaar een voorstander van hem. Dit gedicht
richt zich dus op een politieke gebeurtenis.
b. In het gedicht wordt het stokje aangesproken
alsof het een persoon is: waarom gebruikt Vondel deze techniek?Om personen of gebeurtenissen aan te duiden. Het is een metafoor?
c. Welke boodschap wilde hij met het gedicht geven?
Dat er onterecht geweld is gebruikt en dat Maurits fout heeft zat.
d. Kun je het stokje tegenwoordig nog ergens bekijken?
Deze wandelstok, het 'Stocksen van Johan Oldenbarnevelt', ligt in museum Flehite in Amsterfoort. Het museum bewaart het wandelstokje, waarmee Johan van Oldenbarnevelt op 13 mei 1619 steunend het schavot beklommen zou hebben, in de eerste plaats als een curiositeit. Inmiddels is namelijk wel duidelijk dat dit niet de stok kan zijn geweest waarmee de staatsman zijn dood tegemoet liep.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten